Recensie : Waar gaat dit over – Albert Althuis
Eigentijds geloven
Wie met mensen in gesprek gaat, hoort vaak dat zij in de loop van hun leven afscheid hebben genomen van hun religieuze opvoeding. Vaak zijn ze traditioneel opgevoed met wekelijkse kerkgang – soms zelfs twee keer per zondag – en hebben ze van hun ouders allerlei christelijke opvattingen en gebruiken meegekregen. Achteraf heeft menigeen dat ervaren als iets dat je als kind werd opgedrongen. Sommigen hebben daar al vroeg afscheid van genomen en hebben dit in de woelige zestiger en zeventiger jaren losgelaten. Voor hen was het een bevrijding dat dit alles niet langer tot hun leven behoorde. Anderen zijn aanvankelijk wel min of meer in de voetsporen van hun ouders getreden en leken ogenschijnlijk daarin verder te gaan. Onder invloed van de tijdgeest en hun persoonlijke levenservaringen zijn ze toch geleidelijk los gegroeid van de stam die hen heeft voortgebracht.
In de huidige protestantse kerk kom ik veel van die mensen tegen die vroeger meelevend waren, regelmatig naar de kerk gingen, actief zijn geweest en zelfs in de kerkenraad hebben gezeten. Momenteel zijn ze nog wel lid, ze hechten daar ook nog wel aan maar ze ervaren weinig binding meer. Hun plaatselijke kerk sluit niet aan bij de ontwikkeling van hun denken of – zou je misschien beter kunnen zeggen – hun denken heeft zich ver buiten de kerkelijke kaders ontwikkeld. Ze herkennen zich niet meer in de opvattingen van andere kerkleden, vinden hen aardige mensen maar hun kerkelijke betrokkenheid zien ze als tamelijk achterhaald.
Voor al deze mensen die nieuwe religieuze ruimte zoeken of deze al hebben gevonden, is dit boek Waar gaat dit over? zinvol en herkenbaar. Over levensvragen, levensbeschouwing en een geloof dat verandert is de ondertitel van dit boek waarin een mens in de brede context van maatschappij, geschiedenis en christelijke traditie ter sprake komt.
Albert Althuis was docent godsdienst en maatschappijleer aan Windesheim. Hij is daarom goed in staat om een helder en aansprekend verhaal te vertellen en mensen van deze tijd die modern geloven de weg te wijzen naar een eigentijdse spiritualiteit. Ook zijn eigen verleden komt ter sprake en dat zal voor veel generatiegenoten zeker herkenbaar zijn. Zijn herinneringen niet zeker niet negatief gekleurd al ziet hij achteraf wel het betrekkelijke van die tijd.
Naast zijn eigen verhaal geeft Albert Althuis veel ruimte aan filosofen en citeert hij aan het slot van ieder hoofdstuk uitgebreid allerlei mensen met de bedoeling om de reflectie van de lezer te stimuleren.
Geloven is verbinding met het transcendente en draagt waarden als waarheid, gerechtigheid en liefde in zich. Er zijn twee polen die elkaar vasthouden: troost en inspiratie, geborgenheid en uitdaging. De grote lijnen van de bijbel komen ook ter sprake evenals God, Jezus en Geest. Zo is het boek toch enigszins een inleiding tot geloven waarin de elementaire lijnen van het kerkelijk belijden vernieuwd en eigentijds worden uitgelegd.
Verfrissend en stimulerend!
Recensent: Evert van der Veen
Cees den Heyer, een eigenzinnig bijbelwetenschapper
Cees den Heyer, een eigenzinnig bijbelwetenschapper
Hij ontwikkelde zich van een doodgewone orthodoxe gereformeerde theoloog tot een eigenzinnige en ruimdenkende bijbelwetenschapper. Cees den Heyer, voormalig hoogleraar Nieuwe Testament aan de gereformeerde theologische universiteit van Kampen, verwierf vooral bekendheid door zijn opvattingen over de verzoening. Het dogma van de verzoening, dat Jezus aan het kruis is gestorven om de zonden van de mensen weg te nemen is als zodanig niet in het Nieuwe Testament terug te vinden, zo betoogde hij in zijn boek ‘Verzoening, Bijbelse notities bij een omstreden thema’ uit 1997. Zijn ontslag als hoogleraar aan de ‘School der Kerken’ werd geëist door 92 predikanten van het behoudende Confessioneel Gereformeerd Beraad. De bestuurders van de theologische universiteit Kampen bemoeiden zich er mee, en de synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland sprak in 2000 een veroordeling uit, maar ontsloeg Den Heyer niet. Weliswaar was Den Heyer binnen de ruimte gebleven die hij als kerkelijk hoogleraar had, maar de theoloog had volgens de gereformeerde synode “de strekking en de kracht van de klassieke verzoeningsleer onvoldoende gepeild”. Den Heyer overleed twee weken geleden op 78-jarige leeftijd aan de gevolgen van een dramatisch auto-ongeluk.
In zijn boek ‘Ruim geloven. Een theologisch zelfportret’ uit 2000 diende Cees den Heyer zijn critici van repliek. Daarin getuigt hij ook van zijn persoonlijke ontwikkeling en legt hij zijn opvattingen over de bijbel en de belijdenissen nog eens uit. Den Heyer komt erin naar voren als een door en door gereformeerde en uiterst brave man, als een ‘normale’ zeer kerkelijk betrokken theoloog, die nauwelijks opzienbarende standpunten vertolkte, meer het type studeerkamergeleerde. Maar wel eentje die zeer helder en duidelijk kan schrijven. De hoogleraar keerde zich ertegen dat belijdenis en dogma het laatste woord hebben gekregen, waardoor de bijbel voorgoed aan banden is gelegd. Volgens de belijdenis is de bijbel het ‘Woord van God’, maar voor Cees den Heyer is de bijbel allereerst een ‘mensenwoord’.
“Een echt menselijk boek: groots en monumentaal, diepzinnig en hoopgevend, maar ook kwetsbaar en aanvechtbaar, onbeholpen en gebrekkig. Het kan ons aanspreken. Niet als een boek waarin eeuwige waarheden worden geopenbaard, maar als bundel geschriften van gewone mensen.”
Waarin de betekenis van Cees den Heyer voor de theologie ligt? Rinus van Warven, predikant van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Kampen en eigenaar van Uitgeverij Van Warven te Kampen, een uitgeverij op het gebied van religie en zingeving, is een voormalige student van Cees den Heyer. “Hij drukte ons op het hart dat een zekere mate van dogmatische vooringenomenheid ons zal verhinderen om de Bijbelteksten fris en onbevangen te kunnen lezen. Den Heyer haalde de teksten en verhalen onder dikke lagen stof vandaan, zodat ze weer gingen leven en ons konden inspireren.”
Uitgeverij Van Warven gaf vier jaar geleden het meesterwerk van Cees den Heyer uit. Een omvangrijk boek over hoe er in de loop van de geschiedenis gedacht is over Jezus van Nazareth. Volgens de emeritus-hoogleraar is Jezus geen godenzoon geweest. Hij was een mens van vlees en bloed, ‘een mens onder de mensen’, een mens die door zijn doen en laten aandacht trok, een charismatische persoonlijkheid die indruk maakte op zijn tijdgenoten.
Wie werkelijk interesse heeft in Jezus van Nazareth kan niet om het werk van Cees den Heyer heen.
Recensie : Het geschenk van Aphrodite
Ken U Zelve
Echt inzicht in je leven begint bij echte kennis van jezelf: Ken U Zelve. Deze bondige uitspraak prijkte bij de entree van de tempel van Apollo waar de Grieken het Orakel van Delphi raadpleegden. Veel klassieke filosofen waren overtuigd van het idee dat ware kennis over het leven start bij intensief zelfonderzoek.
De ondertitel Zoektocht naar ons zijnsverstaan duidt op een beter verstaan van onszelf door inzicht in de inhoud van ons bewustzijn. Dit kunnen we bereiken door te luisteren naar onze intuïtie en ons individuatieproces te doorlopen. Individuatie is een term afkomstig van C.G. Jung en duidt op de weg van de mens om in te zien dat hij meer is dan alleen zijn ego. Het proces van zelfonderzoek en zelfverwerkelijking. Ook door ons te verdiepen in de kwantumfysica, het gnostisch gedachtegoed en de visie van filosofen komen we dichter bij ons zijnsverstaan. Auteur en Jungiaans analytisch therapeut Hans G.J. Huisman heeft zelf merkbaar een grote bewondering voor Heidegger, Nietzsche en Bergson. Zij maakten zich zorgen over het oppervlakkiger worden van het mensbeeld. Zo ook de Zwitserse psychiater en psycholoog C.G. Jung, grondlegger van de analytische psychologie. Zijn Liber Novus (beter bekend als Het Rode Boek, de graal van het onbewuste), waar Huisman overigens de vertaler van is, loopt net als Ken U Zelve als een rode draad door dit werk. Tot slot is er aandacht voor hoe muziek en kunst de diepere laag in onszelf raakt en onbewuste inhouden van onze binnenwereld openbaart. Der Ring des Nibelungen van Wagner is zo’n meesterwerk dat een essentie in jezelf kan raken.
Het lijvige, bijna 550 bladzijden tellende Het geschenk van Aphrodite gaat over de eeuwige strijd tussen gevoel en verstand en hoe ongelofelijk belangrijk het is jezelf te kennen. Huisman wil aantonen dat wij ons bewustzijn niet volledig benutten, omdat we te veel voorrang geven aan het mentale en rationele. Aangezien het geheel voor de leek niet altijd makkelijk te doorgronden is, zij met enige kennis van filosofie en het gedachtegoed van C.G. Jung hebben een voorsprong, is het aanbevelenswaardig dit werk langzaam te lezen of met anderen in een leesclub te bespreken en vooral te doorvoelen. Veelal komt er na de tekstinformatie een verhaal, metafoor of analogie en vallen de dingen op zijn plaats.
Gepassioneerd brengt Huisman deze verhandeling aan de lezer over. Hij schrijft woorden met of zonder hoofdletters om de juiste betekenis te benadrukken. Het is precies een veelomvattende voordracht waarbij je de letters op het schoolbord zachtjes hoort neerkomen en je als toehoorder ademloos luisterend gefixeerd blijft. Om in de trant van analogieën te blijven en symbolisch af te sluiten: dit is een sterrenrestaurant, geen eetcafé.
Recensent: Marjan van Druenen
Recensie : Het geschenk van Aphrodite
Aan de hand van grote filosofen zoals Nietzsche, Heidegger, Bergson en de psychiater C.G. Jung houdt de auteur een betoog op het gebied van filosofie, mystiek en spiritualiteit. ‘Ken U Zelve’ loopt als een rode draad door dit boek waarmee de auteur bedoelt: inzicht in onszelf, bewustwording. Een duidelijke uitleg over projecties, hoe wij onze binnenwereld weerspiegelt zien op de buitenwereld. Aan de orde komen kwantumfysica, synchroniciteit, bekende filosofen die rond 1900 leefden en meester Eckhart, veel mythische verhalen ter verduidelijking voor bewustzijn. Verder gaat het vooral over Carl Gustav Jung, de moderne psychiater, wiens bewogen leven een inspirerende leerschool is voor persoonlijke groei en spiritualiteit. De citaten van de filosofen en Jung staan schuingedrukt. Het speerpunt is steeds de discrepantie tussen de belangen van het ego en die van zelfrealisatie.
Doelgroep: geïnteresseerden in bewustwordingsprocessen.
Recensent: Winy van Gils
Filosoferen met kinderen kun je leren.
Filosoferen met kinderen kun je leren.
Ieder moment dat je met een kind mag doorbrengen biedt de kans om samen te praten over …
Grote en kleine onderwerpen.
Hoe de kosmos draait en beweegt
Hoe wij denken en doen.
Hoe het leven leeft.
Waarom de wind waait.
Wat ademen is.
Wat water doet.
Wat werkt en wat niet. En waarom.
Het is hierbij vooral de kunst om vragenderwijs samen te onderzoeken.
Kinderen zelfstandig leren denken is fantastisch. Zo worden ze een bron, voor zichzelf en voor hun omgeving. Dit is ook wat ik hoop dat we met de Tao Te Tjing voor kinderen bereiken.
Filosoferen met kinderen kun je leren.
Het Centrum voor Kinderfilosofie Nederland, CKN, kan je hierbij helpen. Zij organiseren in de maand van de filosofie (april) een eigen Week van de kinderfilosofie (9 tot en met 17 april). De Week mondt uit in een Dag (17 april) met een prijs voor:
‘het meest vernieuwende en creatieve idee dat filosoferen met kinderen stimuleert, toegankelijk maakt en verder helpt ontwikkelen.’
Ons ‘Tao Te Tjing voor kinderen’ project dingt mee naar deze prijs, maar wijkt af van de open benadering van kinderfilosofie.
Met de ‘Tao Te Tjing voor kinderen’ wilde ik zo eenvoudig mogelijk vertellen over taoïstisch denken. Toen ik vervolgens het Centrum voor Kinderfilosofie tegenkwam, begreep ik dat ons project ook een vorm van kinderfilosofie is, ook al worden de gestelde vragen beantwoord vanuit de Tao Te Tjing.
Speciaal voor gesprekken over de teksten en de foto’s is er een uitgebreide vragenlijst beschikbaar.
In ieder geval is kinderfilosofie essentieel voor de toekomst.
Ik hoop dat het op steeds meer scholen voet aan de grond krijgt.
En uiteraard hoop ik ook dat het taoïstisch gedachtengoed kinderspel wordt.
Hartelijke groet,
Roeland Schweitzer, tekst
Foto’s George Burggraaff
Recensie: Een hemel voor Theo
Schrijversdebuut van een man die al dertig jaar als kunstschilder actief is. De 77-jarige Theo sterft en belandt in de hemel. Hij wordt met open armen ontvangen door Petrus, die hem onder de hoede brengt van de engel Zwieperd. Tijdens zijn verblijf in de quarantainebar om aan de hemel te wennen, weet Theo verbinding te leggen naar de Aarde. Ondanks deze misstap mag Theo op audiëntie bij God zelf. Die doet hem een voorstel waar Theo na enige aarzeling op ingaat. Theo en Zwieperd gaan als engelen op aarde aan de slag om zogenoemde halve zolen (halve zielen) te upgraden, om de menselijke beschaving te redden van de ondergang. De auteur (1970) schetst met veel gevoel voor ironie een actueel wereldbeeld van materialisme en machtsmisbruik in een evenwichtige afwisseling tussen beschrijvingen en scherpe dialogen. Hemel en God zijn vormen van beeldspraak die los staan van religie. De geringe omvang van de novelle staat in schril contrast met het filosofische bereik: het vraagstuk van de vrije wil. Berns maakt deze kwestie op indringende en humoristische wijze toegankelijk voor een breed publiek.
Recensent: C. la Roi