Cees den Heyer, een eigenzinnig bijbelwetenschapper
Cees den Heyer, een eigenzinnig bijbelwetenschapper
Hij ontwikkelde zich van een doodgewone orthodoxe gereformeerde theoloog tot een eigenzinnige en ruimdenkende bijbelwetenschapper. Cees den Heyer, voormalig hoogleraar Nieuwe Testament aan de gereformeerde theologische universiteit van Kampen, verwierf vooral bekendheid door zijn opvattingen over de verzoening. Het dogma van de verzoening, dat Jezus aan het kruis is gestorven om de zonden van de mensen weg te nemen is als zodanig niet in het Nieuwe Testament terug te vinden, zo betoogde hij in zijn boek ‘Verzoening, Bijbelse notities bij een omstreden thema’ uit 1997. Zijn ontslag als hoogleraar aan de ‘School der Kerken’ werd geëist door 92 predikanten van het behoudende Confessioneel Gereformeerd Beraad. De bestuurders van de theologische universiteit Kampen bemoeiden zich er mee, en de synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland sprak in 2000 een veroordeling uit, maar ontsloeg Den Heyer niet. Weliswaar was Den Heyer binnen de ruimte gebleven die hij als kerkelijk hoogleraar had, maar de theoloog had volgens de gereformeerde synode “de strekking en de kracht van de klassieke verzoeningsleer onvoldoende gepeild”. Den Heyer overleed twee weken geleden op 78-jarige leeftijd aan de gevolgen van een dramatisch auto-ongeluk.
In zijn boek ‘Ruim geloven. Een theologisch zelfportret’ uit 2000 diende Cees den Heyer zijn critici van repliek. Daarin getuigt hij ook van zijn persoonlijke ontwikkeling en legt hij zijn opvattingen over de bijbel en de belijdenissen nog eens uit. Den Heyer komt erin naar voren als een door en door gereformeerde en uiterst brave man, als een ‘normale’ zeer kerkelijk betrokken theoloog, die nauwelijks opzienbarende standpunten vertolkte, meer het type studeerkamergeleerde. Maar wel eentje die zeer helder en duidelijk kan schrijven. De hoogleraar keerde zich ertegen dat belijdenis en dogma het laatste woord hebben gekregen, waardoor de bijbel voorgoed aan banden is gelegd. Volgens de belijdenis is de bijbel het ‘Woord van God’, maar voor Cees den Heyer is de bijbel allereerst een ‘mensenwoord’.
“Een echt menselijk boek: groots en monumentaal, diepzinnig en hoopgevend, maar ook kwetsbaar en aanvechtbaar, onbeholpen en gebrekkig. Het kan ons aanspreken. Niet als een boek waarin eeuwige waarheden worden geopenbaard, maar als bundel geschriften van gewone mensen.”
Waarin de betekenis van Cees den Heyer voor de theologie ligt? Rinus van Warven, predikant van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Kampen en eigenaar van Uitgeverij Van Warven te Kampen, een uitgeverij op het gebied van religie en zingeving, is een voormalige student van Cees den Heyer. “Hij drukte ons op het hart dat een zekere mate van dogmatische vooringenomenheid ons zal verhinderen om de Bijbelteksten fris en onbevangen te kunnen lezen. Den Heyer haalde de teksten en verhalen onder dikke lagen stof vandaan, zodat ze weer gingen leven en ons konden inspireren.”
Uitgeverij Van Warven gaf vier jaar geleden het meesterwerk van Cees den Heyer uit. Een omvangrijk boek over hoe er in de loop van de geschiedenis gedacht is over Jezus van Nazareth. Volgens de emeritus-hoogleraar is Jezus geen godenzoon geweest. Hij was een mens van vlees en bloed, ‘een mens onder de mensen’, een mens die door zijn doen en laten aandacht trok, een charismatische persoonlijkheid die indruk maakte op zijn tijdgenoten.
Wie werkelijk interesse heeft in Jezus van Nazareth kan niet om het werk van Cees den Heyer heen.
