Recensie: Een hemel voor Theo
Schrijversdebuut van een man die al dertig jaar als kunstschilder actief is. De 77-jarige Theo sterft en belandt in de hemel. Hij wordt met open armen ontvangen door Petrus, die hem onder de hoede brengt van de engel Zwieperd. Tijdens zijn verblijf in de quarantainebar om aan de hemel te wennen, weet Theo verbinding te leggen naar de Aarde. Ondanks deze misstap mag Theo op audiëntie bij God zelf. Die doet hem een voorstel waar Theo na enige aarzeling op ingaat. Theo en Zwieperd gaan als engelen op aarde aan de slag om zogenoemde halve zolen (halve zielen) te upgraden, om de menselijke beschaving te redden van de ondergang. De auteur (1970) schetst met veel gevoel voor ironie een actueel wereldbeeld van materialisme en machtsmisbruik in een evenwichtige afwisseling tussen beschrijvingen en scherpe dialogen. Hemel en God zijn vormen van beeldspraak die los staan van religie. De geringe omvang van de novelle staat in schril contrast met het filosofische bereik: het vraagstuk van de vrije wil. Berns maakt deze kwestie op indringende en humoristische wijze toegankelijk voor een breed publiek.
Recensent: C. la Roi
Recensie: Elysion door Biblion
Een groot deel van de mensen die op sterven hebben gelegen, rapporteren ervaringen die binnen de huidige wetenschappelijke en religieuze paradigma’s niet zijn te verklaren. Ervaringen zoals het gevoel door een tunnel te gaan naar een licht, overweldigende gevoelens van liefde en verbondenheid, ontmoetingen met overledenen en lichtwezens, een terugblik op het leven etc. Naar schatting hebben zo’n 50 miljoen mensen op de wereld zo’n nabij-de-dood-ervaring (NDE) gehad. In het boek komen 40 auteurs uit binnen- en buitenland aan het woord om hun licht op de NDE’s te laten schijnen, waaronder coryfeeën als Pim van Lommel en Eben Alexander. De artikelen variëren van wetenschappelijk wetenschappelijk tot ervaringsverhalen van mensen die een NDE hebben gehad, die leiden tot zeer boeiende inzichten in een tot op heden onbegrepen fenomeen van leven na de dood in het kwantumbewustzijn. Aanbevolen! Bevat notenapparaat, literatuurlijst en interessante internetadressen.
Recensent: Frans Gerritsen
Recensie: Elysion
Dit boek gaat niet alleen over mensen die een nabij-de-doodervaring beleven. Natuurlijk vind je persoonlijke verhalen over NDE, maar ook worden eraan verwante ervaringen beschreven, zoals levenseinde-ervaringen en buitenlichamelijke ervaringen. Een spontane ervaring wordt gemeld, zomaar uit het niets, en als ‘Ander-Leven-Ervaring’ beschreven. En dan zijn er nog – niet te onderschatten – dromen, (sterfbed)visioenen en andere bewustzijnstoestanden. Aandacht wordt eveneens besteed aan NDE in oude culturen. Wetenschappelijk onderzoek rond NDE komt ook ruim aan de orde.
Bewustzijn
Het trefwoord in dit boek is bewustzijn. Bewustzijn in relatie met de functie van de hersenen. De NDE is een ‘overweldigende confrontatie met de onbegrensde dimensies van ons bewustzijn’, zoals Pim van Lommel het formuleert. De gedachte hierbij is dat bewustzijn onze wezenlijke essentie lijkt te zijn. Op het moment dat wij ons lichaam, de fysieke wereld verlaten, bestaan wij als zuiver bewustzijn, voorbij tijd en ruimte en zijn we opgenomen in pure, onvoorwaardelijke liefde.
Wetenschap
De overheersende gedachte in de wetenschap is nog altijd dat bewustzijn voortkomt uit het lichaam, uit de hersenen: het brein als de bron van alle mogelijke bewustzijnstoestanden. Wetenschappelijk onderzoek rond NDE wordt kritisch gevolgd, zowel de beperkingen ervan als de verschillende onderzoeken zelf. Toch leiden de onderzoeken tot een wetenschappelijk debat, niet meer over of NDE’s bestaan, maar of ze ‘ingelijfd’ kunnen worden binnen het dominante wetenschappelijke wereldbeeld. De andere gedachte is dat ‘het materialisme niet in staat is gebleken zijn bewering hard te maken dat stoffelijke hersenen bewustzijn/geest produceren’. Een nieuw denkbeeld, dat steeds meer steun krijgt, heet ‘belovend materialisme’: het denkbeeld van ‘een mentale, niet-stoffelijke, wereld die met de stoffelijke wereld interacteert.
NDE-ervaringen
De Zwitserse psychiater C. G. Jung heeft ook ervaringen met NDE en noemde die ‘doodsvisioenen’. Hij vergeleek het met andere visioenen en heldere dromen. Het Rode Boek bevat er voorbeelden van. In Het geheim van Elysion krijgt Jung terecht een plaats, naast vele buitengewone ervaringen van anderen.
Het hindoeïsme is ook bekend met NDE. In de Vedische geschriften uit het oude India hebben ze het echter niet over NDE, maar wordt heel intrigerend van ‘wakker worden’ gesproken in plaats van ‘doodgaan’. Een ‘nabij-het-wakker-worden ervaring’.
Er zijn ook geschreven getuigenissen van NDE uit de achtste eeuw in Tibet. Of nog ouder, bepaalde teksten uit de Bijbel verwijzen er eveneens naar. Het gaat dan over ‘verblind worden door een licht uit de hemel’. Paulus verwijst naar visioenen en openbaringen ‘die de Heer ons schenkt’. En het Oude Testament beschrijft de droom van Jacob over een ladder die ‘helemaal tot de hemel reikte’.
Het geheim van Elysion
De titel van het boek verwijst naar de Griekse mythologie, waarin ‘Elysion’ de aanduiding is voor de verblijfplaats van de gelukzaligen, de ‘Elysese velden’. Een relatie met NDE is gevonden in de Minoïsche cultuur: je kon alleen in Elysion komen na een levensbedreigende ervaring van bijvoorbeeld vuur of bliksem.
Door de vele verhalen van mensen die een NDE beleefden, lees je zowel verschillende als overeenkomstige ervaringen van mensen die een blik werpen in een andere dimensie, door sommigen hemel genoemd. Het idee van het hiernamaals wordt gevoed doordat NDE’ers soms hun overleden dierbaren ontmoeten. Zelfs dierbaren waarvan ze, na hun ‘terugkeer’ op aarde, hoorden dat die een dag tevoren waren overleden.
Wakker worden
Het geheim van Elysion is prachtig uitgegeven, heeft korte overzichtelijke hoofdstukken en een mooie, praktische lay-out. Het verleidt tot lezen, en eenmaal begonnen, blíjf je lezen. Ook al ken je Eindeloos bewustzijn van Pim van Lommel, een intrigerende wereld gaat nog verder open. Het idee van doodgaan komt in een fascinerend daglicht te staan. Als je het boek uithebt, is het gevoel van dat er (veel) meer is tussen hemel en aarde behoorlijk versterkt. Bij de dood houdt het duidelijk niet op, er is continuïteit van leven en dood. Dood is een overgang, geen einde, dat wordt duidelijk in dit boek. Ons bewustzijn blijkt niet eindig, maar eindeloos. Doodgaan is wakker worden.
Recencent:Paul Delfgaauw
Recensie: Saida
Het boek Saïda wordt een biografie genoemd, maar haar levensverhaal is nog lang niet af. Saïda is bovendien meer dan een levensverhaal. Het boek geeft een mooi beeld van de islam, een boeiende inkijk in de levens van de moslim en de moslima. Saïda beschrijft op invoelende wijze specifieke rituelen en gedachten van moslims omtrent ziekte, dood en palliatieve zorg. Het geeft ook een goed beeld van de vele instanties, besturen en diensten die zich inzetten voor hun medemens.
De weg van Saïda leidt van schoonmaakster tot islamitisch geestelijk verzorger. Op die weg komt zij hobbels en kuilen tegen. Maar door haar flexibele karakter effent zij haar pad voortdurend, op weg naar haar doel. En onderweg is zij er steeds voor mensen die hulp nodig hebben. Saïda biedt een goed beschreven weergave van haar spirituele levenskunst en warme persoonlijkheid.
Dat ‘de islam’ niet bestaat wordt duidelijk in dit boek, evenmin als ‘de katholiek’ of ‘de protestant’. Saïda staat als moslima volledig open voor andersgelovigen. Zij werkt aan de samenleving met iedereen die er ook voor de ander is, en toont de kracht en de wil om samen te werken met mensen met uiteenlopende levensbeschouwingen. Voor Saïda is de ander op de eerste plaats een medemens. Opmerkelijk is hoe zij zowel werkt aan haar eigen emancipatie alsook aan die van anderen uit niet-westerse culturen in Nederland. Als moslima is dat soms een lastige en pijnlijke strijd in een argwanende wereld. Zij wil mensen helpen, en waar nodig doet zij dat met behulp van veel anderen, al of niet verbonden aan organisaties. Dan moet zij soms over of door bureaucratische muren springen, maar meestal bereikt zij haar doel op een natuurlijke, diplomatieke manier.
Mensen helpen deed Saïda al als schoonmaakster in een ziekenhuis. Ze vond toen niet alleen een schone kamer belangrijk, maar zag vooral de zieke in die kamer. Daar ze als enige Arabisch spreekt in het UMC St Radboud, kan zij niet alleen patiënten in hun eigen taal geruststellen maar ook wegwijs maken in het ziekenhuis. Daarnaast informeert Saïda het ziekenhuispersoneel over de islam en de islamitische cultuur. Zij wordt gezien als ‘cultureel en religieus vertaalster’, hetgeen in 2002 uitmondde in de aanstelling als eerste vrouwelijke zorgconsulent voor allochtone patiënten in Nederland. Mooi om te volgen is hoe zij groeit in haar geestelijke zorg en betrokken raakt – veelal door eigen initiatieven – bij onderzoek rondom cultuur, religie en ethische vraagstukken. Ze is actief in de patiëntenzorg en onderwijs, maar zet zich ook in voor de interreligieuze dialoog tussen christenen en moslims.
Het boek Saïda is mooi vormgegeven, heeft een aantrekkelijke lay-out en veel foto’s. Je wandelt uitgebreid en op prettige wijze mee met haar bezielde leven. Het klopt wat in de inleiding staat: dat ‘van biografieën inspiratie kan uitgaan, inspiratie voor je betrokkenheid op de samenleving, voor je werk en voor je persoonlijk leven’. Dit boek ademt inspiratie.
Het verhaal van Saïda Aoulad Baktit door Jeroen Jeroense, Trijnie Nielen-Rosier en Karin Spelt
Recencent:Paul Delfgaauw
Boekbespreking : Een sterke vrouw : Kees de Vreugd
De wereld van de Talmoed (de Joodse overlevering) is voor buitenstaanders ontoegankelijk en ondoordringbaar. Bovendien lijkt het vooral een wereld van geleerde mannen, waar vrouwen niet aan te pas komen. Theoloog Harry Smit gebruikte gedwongen vrije tijd door de coronacrisis om dat beeld bij te stellen. Vrouwen blijken er wel degelijk een zelfstandige rol te spelen. In dit boek heeft hij de verhalen over hen verzameld. Zo zijn portretten ontstaan van vrouwen in de Talmoed als Rachel, de vrouw die alleen met de beroemde rabbi Akiva wilde trouwen als hij ging studeren. Of van Beruria, die groot gezag heeft door haar geleerdheid. Maar het zijn ook verhalen over liefde, spanningen, dagelijkse zorgen, waaruit sterke karakters blijken (de titel van het boek verwijst naar Spreuken 31, het loflied op de “sterke vrouw”). De verhalen zijn soms vervreemdend, vaak ontroerend. Tegelijk geeft Smit een heldere en toegankelijke inleiding in de leef- en denkwereld van de Talmoed, de wereld van het klassieke Jodendom.
Tekst: Kees de Vreugd