Carl Gustav Jung
Het Rode Boek van Carl Gustav Jung houdt me prive enorm bezig. Dat heeft iets te maken met mijn eigen leerproces. Ik heb een periode in mijn leven gehad dat ik me vaak afzette tegen (kerkelijke en/ of politieke denkwijzen die de mijne niet waren. Jarenlang geprotesteerd tegen het beeld van de Eeuwige als een straffende vader, tegen racisme en seksisme in de taal van de religie. Maar ik ontdekte om zeker moment dat ik er moe van werd. Je kunt nog zolang tegen een gordijn aan duwen, maar het ding gaat elke keer toch weer op dezelfde manier hangen.
Ik las bij Carl Gustav Jung in Het Rode Boek dat hij zich in zijn jeugd verzette tegen de leringen van zijn vader die predikant was. Op een nacht wordt Carl Gustav wakker en z’n ziel begint met hem een gesprek over de wenselijkheid van een nieuwe manier van denken…. zelfs van een nieuwe religie. Hij weet op dat moment wel niet hoe zo’n nieuwe religie er concreet uit zou moeten zien, maar hij voelt intuïtief meteen aan waar het over gaat, waar het om draait. De jonge Carl Gustav gaat aan het werk….
Ik heb me vanaf het begin van mijn studie met hem verbonden gevoeld, zonder precies te weten waarom. En ja.. je maakte ook wel indruk op de dames – dacht je – als je vertelde iets van Jung te weten. De eerlijkheid gebiedt me nu om te vertellen dat ik er destijds niet zoveel van snapte. Jung en z’n archetypen beginnen nu eigenlijk pas in hun diepste essentie door te dringen…
Dat heeft er mee te maken dat de relevantie van verhalen uit de werelden van jodendom, christendom, hindoeïsme, boeddhisme pas nu in mijn leefwereld te wasdom aan het komen zijn. Om even een Cruyffiaanse uitdrukking te gebruiken: je begrijpt het pas als je het snapt. Wat nu tot me doordringt is dat Mozes, Abraham en David archetypen waren in de zin zoals Jung dat bedoelde. Ook het lezen van Jonathan Sacks sterkt me in deze overtuiging…. Hetzelfde geld voor Krishna en Arjuna in de Bhagavad Gita…. en laten we Paulus niet vergeten.
Goethe heeft ooit eens gezegd dat er helden nodig zijn om mensen naar een nieuwe periode in de geschiedenis toe te brengen door mensen op andere gedachten te brengen. Helden zijn vrije mensen die het lef hebben om op te staan, visionaire denkbeelden te ontwikkelen over een rechtvaardige, humane samenleving, die zich niet storen wat de gevestigde orde er van denkt…. en die zich niet gevangen laten nemen door het onbenul van strijdende partijen die elkaar het leven zuur maken.
Carl Gustav Jung laat in Het Rode Boek zien welke helden (archetypen) hem door de donkere nachten van de ziel hebben heen geholpen. Symbool voor de adem van dit leven is Atmavictu (afb. 2), de figuur uit zijn fantasie die hem laat voelen hoe je weer bij de levensenergie kunt komen. Jung maakt gewag van een goddelijk wezen met de naam Abraxas (afb. 4) dat in zichzelf de tegengestelden verenigt. En de wijze Philemon (afb. 1) heeft hem geleerd wat de werkelijkheid van de ziel is. ‘Soms lijkt hij heel echt, alsof hij een levend persoon is. Ik ga dan met hem in de tuin wandelen.’
We hebben in onze tijd nieuwe helden nodig. Archetypische helden die ons helpen om naar de wereld van morgen te komen, nieuwe perspectieven te ontdekken, nieuwe kansen en mogelijkheden te creëren. En weet je wat het bijzondere is van die archetypen: Abraxas, Atmavictu en Philemon…. ze spelen zich allemaal in onszelf af…. Ze wachten tot wij uit het duister stappen en de wereld aan het licht brengen. Dank je wel, Carl Gustav Jung….
